We zijn er dit The Xbox Files-avontuur mee gestart: mijn persoonlijke missie om in één maand zeventigduizend gamerscore te verzamelen. Het ‘hoe en waarom?’ hebben we uitvoerig besproken in de eerste episode van onze wekelijkse podcast. Het was in de eerste plaats een stevige push naar mijn volgende mijlpaal (het behalen van een half miljoen gamerscore), maar ik deed het ook om aan te tonen dat er toch iets goed fout zit met het huidige systeem. Vooral de manier waarop allerlei uitgevers het prestatiepuntensysteem uitbuiten door hun €5-spellen te koppelen aan zeer makkelijke completions, heeft uiteraard enorm veel invloed op de individuele waarde van gamerscore. Het wordt misschien hoog tijd dat Microsoft deze problemen onder ogen ziet en het prestatiesysteem, dat vijftien jaar geleden nog revolutionair aanvoelde, opnieuw gaat herbekijken.
Hoe het allemaal begon
Toen we in december 2005 voor het eerst kennismaakten met achievements op de Xbox 360, boden ze een compleet nieuwe manier om naar een game te kijken: plots was er een permanent overzicht van je in-game prestaties om mee te pronken. Cheevos, zoals ze liefkozend genoemd worden door achievementjagers, zijn digitale beloningen die door de ontwikkelaar van de game aan spelers worden gegeven voor het voltooien van specifieke taken in hun games. Elke individuele prestatie is een bepaald aantal punten waard, dat wordt toegekend aan je algehele gamerscore. De meest algemene prestaties beloonden spelers voor het voltooien van het verhaal, maar door achievements te koppelen aan andere activiteiten, boden ze vaak een compleet nieuw perspectief op het spelen van een game.
‘Found Pummel Weed’ in Kameo: Elements of Power was zo mijn eerste cheevo pop. Die simpele Achievement Unlocked-notificatie in beeld, met dat passende ting-geluidje, gaf mij op een of andere manier enorm veel voldoening. Ik haalde mijn eerste completions in Peter Jackson’s King Kong: The Official Game of the Movie en Need for Speed: Most Wanted. Het nieuwe systeem motiveerde mij zelfs om Call of Duty 2 uit te spelen op de bij momenten zeer frustrerende Veteran-moeilijkheidsgraad. Het gamerscore-idee was innovatief en had mij meteen volledig in de greep. Dat steeds hoger wordende cijfer achter mijn nickname blijft tot op de dag van vandaag nog steeds de belangrijkste reden om een Xbox als mijn primaire platform te gebruiken. Naast het geloof in Microsofts toekomstvisie en de Game Pass-service, uiteraard.

Hoe het mijn manier van spelen beïnvloedde
Nochtans heb ik een haat-liefdeverhouding met het behalen van gamerscore. Mijn grootste probleem is dat het de manier waarop ik games benader en speel fundamenteel heeft veranderd. Ik zoek naar oplossingen op TrueAchievements, een populaire website die zich volledig focust op gamerscore en alternatieve rangschikkingen aanbiedt, maar kijk net zo vaak naar allerlei Youtube-video’s om zo snel en efficiënt mogelijk door een game te komen. Natuurlijk heb ik Avatar: The Burning Earth gespeeld, waar je elke prestatie in vijf minuten kon ontgrendelen door gewoon steeds opnieuw op B te drukken. Ik heb online games gesimuleerd door samen met anderen af te spreken, ik ben vaak genoeg in de opties gedoken om de tegenstand in sport- en racegames onbestaande te maken, ik heb puzzelgames uitgespeeld zonder naar het televisiescherm te kijken, en ga zo maar door. Geen enkel spel was ook te slecht of te beschamend om mijn honger naar gamerscore te stillen. Wanneer je door mijn ellenlange lijst bladert, kom je bijvoorbeeld My Horse and Me 2 en die Hannah Montana-game tegen.
Uren speeltijd die ik eigenlijk kon gebruiken om iets nieuws of iets leuks te spelen, heb ik verspild aan eentonige taken of barslechte games, allemaal in de naam van het verhogen van een getal dat eigenlijk geen werkelijke waarde heeft. Het betekent alleen maar dat ik veel tijd heb besteed aan het spelen van games. Met uitzondering van de moeilijker te behalen achievements, is het zelden een indicatie van hoe goed ik er in ben. Desondanks voegt het net zo vaak een extra laag plezier en uitdaging toe aan de spellen die ik graag speel. Niets overtreft mijn speedruns in Superhot of de verschillende 100% stealth playthroughs in Dishonored.
Geen enkel spel was ook te slecht of te beschamend om mijn honger naar gamerscore te stillen. Wanneer je door mijn ellenlange lijst bladert, kom je bijvoorbeeld My Horse and Me 2 en die Hannah Montana-game tegen.
Geen gamerscore-beperking meer voor kleinere games
Door de jaren heen heeft Microsoft het gamerscore-idee alleszins (te) weinig aangepast. Wie er ook maar een beetje om geeft, is ongetwijfeld gehecht geraakt aan zijn of haar individuele gamerscore en natuurlijk neem je die cijfers achter je nickname dan graag mee naar de nieuwe generatie consoles. Een volledige reset zou bij veel spelers dan ook in het verkeerde keelgat schieten. Er zijn wel voldoende bewijzen dat achter de schermen gewerkt werd aan een vernieuwd carrièresysteem dat meer gedetailleerde statistieken toonde van je spelprestaties en je tegelijkertijd meer mogelijkheden gaf om specifieke beloningen op je profielpagina te tonen, maar dat is nooit uitgerold. In 2016 introduceerde Microsoft wel een nieuwe pop-up voor zeldzame achievements. Een diamantanimatie en een ander geluidseffect maakt duidelijk dat je iets hebt gehaald dat maar heel weinig mensen hebben gedaan, maar meer dan een alternatief op de traditionele pop-up is dat ook niet. Verder houdt een maandelijkse rangschikking bij welke vrienden hun gamerscore het meest hebben verhoogd.
De grootste verandering die Microsoft heeft doorgevoerd is de gamerscore-beperking op de kleinere indie- en mobiele games weghalen. Op de Xbox 360 boden de gewone games 1000 gamerscore-punten. In downloadbare spellen kon je aanvankelijk slechts 200 punten scoren, hoewel de limiet uiteindelijk werd verhoogd naar 400. Met de lancering van de Xbox One in 2013 werd die limiet volledig weggehaald en mocht iedere ontwikkelaar 1000 gamerscore verdelen zoals ze dat zelf wilden. Het idee hierachter was prima, in die zin dat de kleinschaligere doch vaak zeer creatieve indiegames niet langer in de schaduw van de grotere titels moesten staan.
Helaas wordt dit door uitgevers uitgebuit
Helaas zorgt het schrappen van die limiet er uiteindelijk voor dat allerlei uitgevers een gat in de markt hebben gevonden en het systeem uitbuiten. Door goedkope games, die vaak van zeer bedenkelijke kwaliteit zijn, te koppelen aan een achievementlijst die je kan vervolledigen in minder dan een half uur, richt men zich in de verkoopstrategie specifiek op de spelers die dagdagelijks en zeer competitief bezig zijn met hun gamerscore. Natuurlijk heb je nog altijd de vrije keuze om de games niet te spelen, maar vaak is er toch een voldoende rivaliteit tussen de verschillende spelers waardoor ze toch toegeven om hun plaats in de rangschikkingen niet te verliezen. Die uitgevers weten dat en het is een bewuste verkoopstrategie geworden. Het resultaat hiervan is dat de individuele waarde van gamerscore wordt verminderd, omdat mensen zich eenvoudig kunnen concentreren op kleinere spellen om hun aantal in rap tempo te verhogen.
Begin dit jaar werd een nieuw dieptepunt bereikt toen uitgever Xitilon, op aanraden van Youtuber CheevoGuides en verpakt als verkoopstest, de originele vereisten van al zijn games makkelijker maakte. Op de koop toe besloten ze om enkele updates toe te voegen die de te behalen gamerscore op doodeenvoudige wijze naar 3000 opkrikte, met nog twee halfjaarlijkse updates op de planning zodat het uiteindelijke totaal begin volgend jaar op de maximale score van 5000 kan eindigen. Microsoft floot ze uiteindelijk terug voor het aanpassen van de originele lijst, maar aan de updates werd niets gedaan omdat die blijkbaar niet in strijd zijn met het reglement. Ondertussen heeft Xitilon ook al een van hun games uitgebracht op pc, met een aparte achievementlijst. Bij een goede verkoop overwegen ze om de rest ook naar pc te brengen en het gamerscore-concept nog meer schade te berokkenen.

Hoe moet het nu verder?
Vroeger was het behalen van honderdduizenden punten een uitzonderlijke prestatie, maar door al deze schimmige praktijken kan iedereen die bereid is om deze spellen aan te schaffen in geen tijd een enorme score bereiken. Het begon nog bescheiden, met een tiental titels in 2017, maar inmiddels verschijnen er bijna elke week een handvol games waarmee je jouw gamerscore zonder inspanning en uitdaging kan boosten. Recent nog maakte Xbox-gebruiker Jiexe een nieuw account aan. In iets minder dan drie dagen bereikte ze 100.000 gamerscore. In net geen 29 dagen en met een totaal van 434 voltooide games en 7849 ontgrendelde achievements, werd de kaap van een half miljoen (ter vergelijking: ik deed er vijftien jaar over) bereikt. Het blijft een uitzonderlijke prestatie, maar – eerlijk is eerlijk – het was nooit gelukt zonder al die poepsimpele games.
Microsoft begon met iets dat vijftien jaar geleden revolutionair aanvoelde, maar inmiddels is het systeem zo gedevalueerd dat er echt nood is aan een drastische aanpassing. Anders riskeren we een toekomst waarin achievements voor steeds minder spelers van belang zullen zijn. Zou een tweede score, zoals op de TrueAchievements-website, die gebaseerd is op de zeldzaamheid en moeilijkheid van de prestaties, een oplossing zijn? Misschien wel. Of moeten ze bij Microsoft toch het gedumpte carrièresysteem herbekijken en implementeren zodat er meer mogelijkheden zijn om je zeldzaamste prestaties te showen op je profielpagina. Hoe dan ook: laat spelers opnieuw het gevoel krijgen dat ze echt iets hebben bereikt. Ik houd nog steeds van achievements, maar ze mogen wel terug iets gedenkwaardiger zijn.